Prenez soin du chien, J. M. Erre, Frañs (2006)

Hemañ eo romant kentañ J. M. Erre. Lakaet en deus ac’hanon da soñjal en romant Muriel Barbery L’élégance du hérisson, dre ma c’hoarvez pep tra en ur savadur hag e ranndioù an dud a zo o chom ennañ. Kement-se gant donezon J. M. Erre da lakaat an dud da c’hoarzhin.

Ar pezh a gavan mat er romant-mañ eo ne grog ket diouzhtu an dichadennaoueg. Amzer ‘zo da anavezout an tudennoù, pep hini gant e follentez dous (arabat lenn re vuan evit pakañ pep frazenn farsus…) Ur wezh lañset avat, e teuer da grediñ eo ar skrivagner a zo troet da sot, ken brav e teu a-benn da strobañ al lenner.

Evel e romantoù all ar skrivagner emañ an alc’hwez er fin. Pep tra a gav e blas a-feson. Hag ebat ‘zo bet, etre ar bajenn gentañ hag an hini ziwezhañ !

Mat eo, hep bezañ ken fentus ha Le mystère Sherlock, pell a-us d’e romantoù all, a gav din.

Advertisements

Les 50 ménagères de Gray, James Lee, Stadoù Unanet (2013)

Kavet em eus farsus ar soñj luadenniñ best-seller E. L. James Fifty Shades, ha ne oa ket plijet din : kement hag ober, kenkoulz tennañ ur vad bennak eus an oberenn… Setu perak em eus lakaet va fri el levr-mañ, ha dre ma ne oa ket hir em eus lennet anezhañ penn-da-benn.

Digoret ez eus ur c’hleub-lenn e kêriadenn Gray. Hentet e vez gant merc’hed nemetken. Kinnig a reer Fifty Shades da lenn d’ar maouezed, 50 anezho. Ul lod vras, spered puritan ganto, a guita ar sal. Ar re a chom a grog da geñveriañ sekselezh Anastasia gant o hini, plañ-plañ ha reuzeudik. Ha setu ma tiviz lod anezho pebrañ buhez o c’houblad, en un doare tagus a-walc’h…

Soñjoù mat a zo, hag o dije gellet bezañ farsus ma ne vije ket bet skrivet ken fall al levr. Ne gomzan ket eus ar fazioù reizhskrivañ droch, met eus an dic’houest m’emañ ar bluenn da ren ur pennad, da zegas suspens, da gaout an disterañ soutilded (ur fentigell, na pegen farsus e c’hellfe bezañ, a goll pep blaz ma vez divinet div bajenn a-raok en em gavout ha ma chomer da arguzenniñ diwar e benn e-pad div bajenn all). Hag ar pep gwashañ, marteze, eo n’eo ket barrek ar skrivagner(ez ?) war an erotelezh : deskrivañ a ra senennoù a c’hellfe bezañ dedennus, met gant ken nebeut a zonezon ma kollont pep interest.

Ponner eo, eta : ne dalv ket ar boan, dre ret, lenn en tu all da bedervet pajenn ar golo. Nemet da gaout greun nevez da valañ m’ho peus ur bern mignonezed a vije sot, c’hoazh, gant Fifty Shades…

 

Pennogio, Paskal Hervio (2017)

Ul levr skouer eo eus ar pezh em bez diegi o lenn diouzh boaz : ur gontadenn aztommet, skuilhet warni lipig fresk darvoudoù a-vremañ… ne oa ket uhel va youl.

Met ur raksoñj faos e oa, penn-da-benn !

Da gentañ em eus bet kalz ebat oc’h addizoloiñ Pennogio giz Afrika an Norzh. Tost eo azasadur Paskal Hervio ouzh an destenn orin, er penn kentañ d’an nebeutañ, kalz startijenn enni. Santout a reer ur ouiziegezh don eus ar vro hag eus gizioù he annezidi : pinvidikaat a ra ar gontadenn e-lec’h he distresañ.

Ouzhpenn, ar yezh a implij ar skrivagner zo un drugar he lenn : pinvidik ha resis ar geriaoueg anezhi, daoust ma chomfe aes da lenn atav. Kement ha m’en deus gellet en deus silet en destenn gerioù arab a vez komprenet gant an holl en deiz hiziv : tro da zigeriñ ar gaoz, gant ar skolajidi, war orin ar gerioù-se hag emdroidigezh ar yezhoù dre vras.

Adal ma kuita Pennogio ar gêr m’en doa kavet e stumm denel, e pella an istor eus kontadenn Collodi evit pegañ ouzh kudennoù ar bed a-vremañ (ne vin ket resisoc’h evit leuskel deoc’h plijadur ar souezhadenn). Graet eo en un doare soutil, ha kavadennoù farsus zo a-fed geriaoueg pe evit lakaat bed Pennogio da glotañ gant hon hini.

Ur gontadenn gentelius eo Pinocchio Collodi, Pennogio Paskal Hervio zo enni div wezh kement a gentelioù, pasket gant fent hag ijin avat.

Setu ur brouenn e c’heller kontañ n’eus forzh petra, gant ma vije gant donezon… hag ez eus.

N’eus da ziwall nemet un dra : dre m’eo stag ouzh darvoudoù a c’hoarvez er bloavezhioù-mañ, ez eus chañsoù bras ne goshao ket kenkoulz Pennogio ha Pinocchio. Na laoskit ket anezhañ e-pad 10 vloaz dindan ho perniad levrioù da lenn…

Le grand n’importe quoi, J. M. Erre, Frañs (2017)

El levr farsus-mañ emaer paket en ur boukl-amzer ma vez pleustret war meur a amzer-vremañ gant an haroz, en desped dezhañ. Degouezhout a ra mat, peogwir emañ dres an deiz hag an eur m’en em gav ur pladig-nij er gêriadenn eo stanket enni. Pep tra a gavo e zisplegadenn a-benn ar fin, ha nag ur fin !

Ne oan ket dedennet bras gant an tem, met anavezout a ran fent J. M. Erre ha peadra zo da gas anezhi er romant-mañ c’hoazh. Leun a faltazi eo e ijinadennoù, ha pinvidik e gavadennoù, a-fed itrik evel a-fed yezh -ret eo lenn penaos e wask e haroz warnañ e-unan evit chom hep soñjal en netra, da skouer… seurt pennadoù a lak da soñjal en Fredric Brown pe en Lemony Snicket-. Ur c’hoari a zo ivez war framm ar romant, a zegas soñj eus an doare ma c’hoarie an tresour bannoù-treset Fred gant karrezennoù plankennoù Philemon.

Ha kaer ez eus bezañ o lenn foutr petra, e tarzh hor bouzelloù gant ar c’hoarzh, ken droch ha birvidig e oar bezañ pluenn ar skrivagner.

Ul levr da lakaat an unan war e du mat, ha pa vije an distro-skol anezhi !

 

La bibliothèque infernale, Neil Jomunsi, Frañs (2012)

Ur wezh n’eo ket bemdez, ul levr-c’hoari eo La bibliothèque infernale, ha seul zedennusoc’h m’eo bet savet a-ratozh evit bezañ lennet war ur skramm. Da lavaret eo n’eus nemet klikañ war ar respont a gavit mat evit en em gavout er bajenn goulennet. Fiskal ! N’eus nemet un dra ha n’eo ket kenkoulz hag al lenn war baper evit seurt levrioù : ret e vije kavout, bep tro, un doare da lakaat al lenner d’ar bajenn ma oa a-raok. Da implijout bep tro ma varvit ! a-hend-all oc’h rediet da zistreiñ d’ar penn kentañ ha da glikañ, klikañ hag adklikañ betek gellout ober un dibab all. Kasaüs eo un tammig. Echuet em eus gant un tamm paper hag ur c’hreion evit skrivañ niverenn ar pajennoù ma oa dibaboù amjestr d’ober 🙂

Ma ne lennan ket aliesoc’h levrioù “on an harozez anezho” eo peogwir e kavan poud o stil, dre vras. War ar poent-se n’eo ket gwall zisheñvel hini Neil Jomunsi, hep bezañ e-touez ar re washañ koulskoude. Techet eo da implijout troiennoù ‘zo pe gerioù ‘zo betek re : “mon vieux” ; hag ar ger chik-meurbet (hervezañ) “néanmoins”, a grog da uzañ ho nervennoù goude ur prantad. Anat eo eo diaesoc’h seurt traoù da reizhañ e seurt levrioù, pa ne vez ket graet un adlenn en urzh eus an traoù, ha n’eus ket tu da adober kement hent posubl…

A-hend-all em eus kavet farsus an avañtur. Kemeret en deus amzer Neil Jomunsi evit kinnig mat an en-dro a-raok lañsañ ar c’hest. Kalzig a fent a zo, ha daveoù da oberennoù pe da dud ‘zo ivez. Plijus-meurbet e kavan lec’h an avañtur : ur mell levraoueg eo ret achap diouti ! Dont a ra ar romant-mañ da yaouankaat ur jener hag a groge e vlev da c’hlasaat. Reoù all a zo gant an hevelep skrivagner, hag a glaskin lenn ivez, gant pe hep va bugale, a zo bet dedennet kalz gant hennezh.

Traoù kouer, Herve Bihan (2010)

Un torkad danevelloù eus ar re glaselañ eo hennezh, dezhañ tech torkadoù danevelloù prantad klasel ar brezhoneg : ur yezh mestroniet abil, un drugar he lenn, ha danvezioù digempouez, pa vez lakaet muioc’h a aked da skrivañ brav eget da skrivañ dedennus.

Ur gudenn em eus gant ar seurt fent implijet e Sibarit an Neñvoù pe e Tempus maximo momento erat : digomprenus eo din. E danevelloù all eo aes da gompren met ne lak ket da c’hoarzhin kennebeut (Meusieu Fulup…) N’on ket bet gwall dizhet gant an danevelloù dezho un awen sokial ivez : Goulenn an aluzon, Deroù-mat Janin… M’en dare hag-eñ n’eo ket pa vez gwad ha feulster e vez Herve Bihan ar muiañ en e vleud, a-benn ar fin. Va danevell muian-karet en dastumad-mañ eo Kuzh-heol e Santez Anna ar Palud. Iskis eo, pa soñjan, peogwir em eus lennet ar bras eus an danevelloù-mañ div wezh : pa oant bet embannet en Al Liamm da gentañ, ha gant red an torkad ar wezh-mañ. Ha soñj mat em eus pegen displijet e oan bet gant an danevell-mañ, dres, a gaven garv-kenañ. Deuet brav eo gant ar skrivagner koulskoude, ha mesket mat eo enni ar vestroni eus ar yezh, hag he deus ur ster en danevell-mañ muioc’h eget e reoù all ; ar suspens -ma c’heller lavaret, dindan ken berr istor- hag ar c’hest a ster d’ar vuhez, hag a zo an diouer anezhañ tu gwan an danevelloù-mañ dre vras, a-hend-all… a gav din.

Uhel eo live al levr-mañ, koulskoude e kav din eo da zegemer kentoc’h evel al levr lennegel kentañ ma z’eo a-berzh ar skrivagner : un deroù, a zo en egin ennañ ar pezh a c’hellfe, a zlefe dont war-lerc’h. Siwazh, ne vez ket serret kalz a bajennadoù war e lerc’h ken er mareoù-mañ. Gortoz pell, gortoz gwell ?

Bet en deus bet al levr-mañ ar priz Langleiz e 2010.

Le croque-mort 1 : Le croque-mort a la vie dure, Tim Cockey, Stadoù Unanet (2004)

5 levrenn a zo er rummad romantoù-polis farsus-mañ.

N’eo ket bemdez eo gant paotr an interamantoù e vez renet an enklask, ha n’eo ket fall ar mennozh. Kinnig a ra Tim Cockey ur skeuliad tudennoù rubenn, annezidi eus Baltimore evit ar bras anezho : desavet e oa bet er gêr-se, a anavez don. Kinnig a ra un enklask-polis war un ton skañv, skoulmet bravig. N’eo ket ur souezh pa seller ouzh buhez ar skrivagner, saver senario a-vicher, ar pezh zegas distroennoù niverus.

N’eo ket fall da ziverrañ an amzer ha skrivet eo brav a-walc’h, gant ur stil personel, dreist-holl en doare fent. Ne c’hellan ket lavaret e vijen bet kilhet gant al levr koulskoude : re chik eo an haroz ha re goant e vignonez, ar pezh a lak an danvez da luchañ war-zu ar rummad Harlequin a-wezhioù… met tremen a reer un enklask mat memestra, hep terriñ e benn. N’eo ket dibosubl e lennin peurrest ar rummad.

Racontars arctiques, Jørn Riel, bro-Danmark (1974-2009)

E danek eo bet skrivet al levrioù-mañ. Perzh en doa kemeret Jørn Riel en ur gefridi skiantel e Groenland, lec’h ma oa chomet e-pad 16 vloaz da vevañ. Eus ar pezh en doa gwelet ha klevet du-hont en deus tennet an 10 levrenn-mañ, enno testennoù berr etre kontadennoù ha danevelloù.

Setu amañ an heuliad a-bezh (diaes eo lakaat urzh en embannadurioù) :

1) La vierge froide et autres racontars – 1974

2) Un safari arctique et autres racontars – 1975

3) La passion secrète de Fjordur et autres racontars – 1976

4) Un curé d’enfer et autres racontars – 1977

5) Le voyage à Nanga : un racontar exceptionnellement long – 1981

6) Un gros bobard et autres racontars – 1986

7) Le canon de Lasselille et autres racontars – 1988

8) Les ballades de Haldur et autres racontars – 1993

9) La circulaire et autres racontars – 1994

10) Le Naufrage de la Vesle Mari et autres racontars – 1996

Gwelloc’h eo lenn anezho en urzh, peogwir e vez implijet an hevelep tudennoù atav, hag e tesker anavezout anezho tamm-ha-tamm. Anv a vez alies eus an traoù c’hoarvezet kent.

Mezvierien, gerioù gros, seks, gevier, marv, gwad, feulster, setu dre vras ar pezh a gaver el levrioù-mañ. Koulskoude e red enno ur varzhoniezh hep he far, hag ur fent hollvezant. Ha n’eus ket da grediñ eo deuet an istorioù evel ma teu e teu gant ar skrivagner, gwelet e vez en navet levrenn pegen brav en deus rakwelet ha skoulmet an traoù. Dibab a ra ar skrivagner e c’herioù gant aked, ar pezh a zegas kalz a fars a-wezhioù. Bamus eo, e gwirionez.

Ral eo din lenn testennoù ken divoutin, deskiñ kement a draoù, ha c’hoarzhin a galon ken frank ! Ur bennoberenn vedel, n’hellan ket kompren perak n’eo ket anavezet muioc’h hag eo ret en em gavout ganti dre zegouezh… Ur rummad eo e vije ur pec’hed chom hep e lenn.

Ar skrilh a lavaras “Sut” !, Yann Varc’h Thorel (2015)

Dizoloiñ a ran gant al levr-mañ un dremm nevez d’un den a anavezan pell ‘zo evit e droidigezhioù.

En e varzhonegoù, e c’hoari Yann Varc’h Thorel gant ar gerioù. Fent a oar lakaat, kement hag ampartiz, e testennoù awenet dreist-holl gant bed ar vugale : natur, loened bihan ha bras tresoù tud dezho, taolennoù lieskementiñ, mentoniezh, lizherennegoù… luchañ a reont war-zu ar surrealism a-wezhioù.

Re uhel eo al live yezh da lakaat ar barzhonegoù-mañ etre daouarn ar vugale hep na vijent skoazellet gant unan bennak, emichañs. Un teñzor e vo evit o c’helennerien avat ! Hag evit an dud gour int un drugar, skañv ha bouetus war un dro.

Ar pezh a lavaran amañ n’eo nemet evit lodenn gentañ al levr : skridoù Yann Varc’h Thorel e-unan. Karet em bije kenderc’hel ganti a-hed al levr, met ne oa ket a-walc’h anezho moarvat. An eil hanterenn a zo enni troidigezhioù barzhonegoù dreist-holl : diwar ar galleg (Keineg, Corbière…) pe diwar ar sinaeg, kalzig. Brav int ivez da lenn, met n’eo ket ar memestra, ha domaj e kavan na vezañ ket meneget war golo al levr e oa estreget krouidigezhioù personel ennañ. Ur gontadenn pe ziv, troet diwar ar sinaeg ivez, zo en em gollet e-touez ar peurrest… Direnket on bet gant diouer unvaniezh testennoù al levr-mañ.

Daoust da se eo bet ur souezhadenn vrav din dizoloiñ ar barzh awenet-mañ, dezhañ un ton personel ha didrabas. Ul lagad a zalc’hin warnañ diwar vremañ.

11 serpents, Philippe Saimbert, Frañs (2016)

Dibabet em eus lenn al levr-mañ abalamour d’e c’holo doare Cluedo, ha d’an diverrañ anezhañ. Ur vaouez kozh pinvidik-mor he deus divizet reiñ an hanter eus hec’h arc’hant d’un ezel bennak eus he familh, ha hi bev c’hoazh. Pediñ a ra an 11 anezho da dremen ur sizhunvezh en he zi, ma tleo an hini droukañ en em sachañ gant ar yalc’h. Nemet eo arabat implijout ar feulster.

Un istor vat eo, a gav din, kontet a-ratozh gant un ton farsus. Koulskoude eo bet darbet din adserrin al levr, meur a wezh, a-raok tizhout ar fin. Daoust ma ne vije ket skrivet fall, da lavaret eo hep fazioù, hep kudennoù kempouez pe yezh, ne oan ket evit anduriñ stil ar skrivagner. Ponner eo ken ez eo e vod da silañ, gant mouezh an dezreveller er c’hentañ gour, ar pezh a zo o vont da dremen : “ar gwir a oa ganti, evel ma tleemp dizoloiñ diwezhatoc’h”… Ar pezh en deus lakaet ac’hanon da soñjal e vije kenkoulz adkemer ar soñjoù dedennus d’ober ur film ganto, a vije kalz gwelloc’h eget ar romant sur a-walc’h. Re jentil eo an tudennoù evidon, ha gortozabl. Ne gomprenan ket penaos e c’hell ar ger “thriller” bezañ peg ouzh seurt skrid, koulskoude ez eo…

Dizoloet em eus abaoe eo Philippe Saimbert skriver senariooù bannoù-treset diouzh e vicher. Daoust ma vije meur a romant ouzh e gatalog, n’eus ket gwall bell ‘zo eo en em lakaet da skrivañ romantoù emichañs, ar pezh a c’hell displegañ ar gudenn stil-mañ. Evidon, ne gredan ket ez in pelloc’h gant ar skrivagner daoust ma vije traoù dedennus gantañ : gortoz a rin e vo lakaet e oberennoù ouzh ar skramm, ma c’hoarvez un deiz bennak.