Le grand n’importe quoi, J. M. Erre, Frañs (2017)

El levr farsus-mañ emaer paket en ur boukl-amzer ma vez pleustret war meur a amzer-vremañ gant an haroz, en desped dezhañ. Degouezhout a ra mat, peogwir emañ dres an deiz hag an eur m’en em gav ur pladig-nij er gêriadenn eo stanket enni. Pep tra a gavo e zisplegadenn a-benn ar fin, ha nag ur fin !

Ne oan ket dedennet bras gant an tem, met anavezout a ran fent J. M. Erre ha peadra zo da gas anezhi er romant-mañ c’hoazh. Leun a faltazi eo e ijinadennoù, ha pinvidik e gavadennoù, a-fed itrik evel a-fed yezh -ret eo lenn penaos e wask e haroz warnañ e-unan evit chom hep soñjal en netra, da skouer… seurt pennadoù a lak da soñjal en Fredric Brown pe en Lemony Snicket-. Ur c’hoari a zo ivez war framm ar romant, a zegas soñj eus an doare ma c’hoarie an tresour bannoù-treset Fred gant karrezennoù plankennoù Philemon.

Ha kaer ez eus bezañ o lenn foutr petra, e tarzh hor bouzelloù gant ar c’hoarzh, ken droch ha birvidig e oar bezañ pluenn ar skrivagner.

Ul levr da lakaat an unan war e du mat, ha pa vije an distro-skol anezhi !

 

Advertisements

La bibliothèque infernale, Neil Jomunsi, Frañs (2012)

Ur wezh n’eo ket bemdez, ul levr-c’hoari eo La bibliothèque infernale, ha seul zedennusoc’h m’eo bet savet a-ratozh evit bezañ lennet war ur skramm. Da lavaret eo n’eus nemet klikañ war ar respont a gavit mat evit en em gavout er bajenn goulennet. Fiskal ! N’eus nemet un dra ha n’eo ket kenkoulz hag al lenn war baper evit seurt levrioù : ret e vije kavout, bep tro, un doare da lakaat al lenner d’ar bajenn ma oa a-raok. Da implijout bep tro ma varvit ! a-hend-all oc’h rediet da zistreiñ d’ar penn kentañ ha da glikañ, klikañ hag adklikañ betek gellout ober un dibab all. Kasaüs eo un tammig. Echuet em eus gant un tamm paper hag ur c’hreion evit skrivañ niverenn ar pajennoù ma oa dibaboù amjestr d’ober 🙂

Ma ne lennan ket aliesoc’h levrioù “on an harozez anezho” eo peogwir e kavan poud o stil, dre vras. War ar poent-se n’eo ket gwall zisheñvel hini Neil Jomunsi, hep bezañ e-touez ar re washañ koulskoude. Techet eo da implijout troiennoù ‘zo pe gerioù ‘zo betek re : “mon vieux” ; hag ar ger chik-meurbet (hervezañ) “néanmoins”, a grog da uzañ ho nervennoù goude ur prantad. Anat eo eo diaesoc’h seurt traoù da reizhañ e seurt levrioù, pa ne vez ket graet un adlenn en urzh eus an traoù, ha n’eus ket tu da adober kement hent posubl…

A-hend-all em eus kavet farsus an avañtur. Kemeret en deus amzer Neil Jomunsi evit kinnig mat an en-dro a-raok lañsañ ar c’hest. Kalzig a fent a zo, ha daveoù da oberennoù pe da dud ‘zo ivez. Plijus-meurbet e kavan lec’h an avañtur : ur mell levraoueg eo ret achap diouti ! Dont a ra ar romant-mañ da yaouankaat ur jener hag a groge e vlev da c’hlasaat. Reoù all a zo gant an hevelep skrivagner, hag a glaskin lenn ivez, gant pe hep va bugale, a zo bet dedennet kalz gant hennezh.

Traoù kouer, Herve Bihan (2010)

Un torkad danevelloù eus ar re glaselañ eo hennezh, dezhañ tech torkadoù danevelloù prantad klasel ar brezhoneg : ur yezh mestroniet abil, un drugar he lenn, ha danvezioù digempouez, pa vez lakaet muioc’h a aked da skrivañ brav eget da skrivañ dedennus.

Ur gudenn em eus gant ar seurt fent implijet e Sibarit an Neñvoù pe e Tempus maximo momento erat : digomprenus eo din. E danevelloù all eo aes da gompren met ne lak ket da c’hoarzhin kennebeut (Meusieu Fulup…) N’on ket bet gwall dizhet gant an danevelloù dezho un awen sokial ivez : Goulenn an aluzon, Deroù-mat Janin… M’en dare hag-eñ n’eo ket pa vez gwad ha feulster e vez Herve Bihan ar muiañ en e vleud, a-benn ar fin. Va danevell muian-karet en dastumad-mañ eo Kuzh-heol e Santez Anna ar Palud. Iskis eo, pa soñjan, peogwir em eus lennet ar bras eus an danevelloù-mañ div wezh : pa oant bet embannet en Al Liamm da gentañ, ha gant red an torkad ar wezh-mañ. Ha soñj mat em eus pegen displijet e oan bet gant an danevell-mañ, dres, a gaven garv-kenañ. Deuet brav eo gant ar skrivagner koulskoude, ha mesket mat eo enni ar vestroni eus ar yezh, hag he deus ur ster en danevell-mañ muioc’h eget e reoù all ; ar suspens -ma c’heller lavaret, dindan ken berr istor- hag ar c’hest a ster d’ar vuhez, hag a zo an diouer anezhañ tu gwan an danevelloù-mañ dre vras, a-hend-all… a gav din.

Uhel eo live al levr-mañ, koulskoude e kav din eo da zegemer kentoc’h evel al levr lennegel kentañ ma z’eo a-berzh ar skrivagner : un deroù, a zo en egin ennañ ar pezh a c’hellfe, a zlefe dont war-lerc’h. Siwazh, ne vez ket serret kalz a bajennadoù war e lerc’h ken er mareoù-mañ. Gortoz pell, gortoz gwell ?

Bet en deus bet al levr-mañ ar priz Langleiz e 2010.

Le croque-mort 1 : Le croque-mort a la vie dure, Tim Cockey, Stadoù Unanet (2004)

5 levrenn a zo er rummad romantoù-polis farsus-mañ.

N’eo ket bemdez eo gant paotr an interamantoù e vez renet an enklask, ha n’eo ket fall ar mennozh. Kinnig a ra Tim Cockey ur skeuliad tudennoù rubenn, annezidi eus Baltimore evit ar bras anezho : desavet e oa bet er gêr-se, a anavez don. Kinnig a ra un enklask-polis war un ton skañv, skoulmet bravig. N’eo ket ur souezh pa seller ouzh buhez ar skrivagner, saver senario a-vicher, ar pezh zegas distroennoù niverus.

N’eo ket fall da ziverrañ an amzer ha skrivet eo brav a-walc’h, gant ur stil personel, dreist-holl en doare fent. Ne c’hellan ket lavaret e vijen bet kilhet gant al levr koulskoude : re chik eo an haroz ha re goant e vignonez, ar pezh a lak an danvez da luchañ war-zu ar rummad Harlequin a-wezhioù… met tremen a reer un enklask mat memestra, hep terriñ e benn. N’eo ket dibosubl e lennin peurrest ar rummad.

Racontars arctiques, Jørn Riel, bro-Danmark (1974-2009)

E danek eo bet skrivet al levrioù-mañ. Perzh en doa kemeret Jørn Riel en ur gefridi skiantel e Groenland, lec’h ma oa chomet e-pad 16 vloaz da vevañ. Eus ar pezh en doa gwelet ha klevet du-hont en deus tennet an 10 levrenn-mañ, enno testennoù berr etre kontadennoù ha danevelloù.

Setu amañ an heuliad a-bezh (diaes eo lakaat urzh en embannadurioù) :

1) La vierge froide et autres racontars – 1974

2) Un safari arctique et autres racontars – 1975

3) La passion secrète de Fjordur et autres racontars – 1976

4) Un curé d’enfer et autres racontars – 1977

5) Le voyage à Nanga : un racontar exceptionnellement long – 1981

6) Un gros bobard et autres racontars – 1986

7) Le canon de Lasselille et autres racontars – 1988

8) Les ballades de Haldur et autres racontars – 1993

9) La circulaire et autres racontars – 1994

10) Le Naufrage de la Vesle Mari et autres racontars – 1996

Gwelloc’h eo lenn anezho en urzh, peogwir e vez implijet an hevelep tudennoù atav, hag e tesker anavezout anezho tamm-ha-tamm. Anv a vez alies eus an traoù c’hoarvezet kent.

Mezvierien, gerioù gros, seks, gevier, marv, gwad, feulster, setu dre vras ar pezh a gaver el levrioù-mañ. Koulskoude e red enno ur varzhoniezh hep he far, hag ur fent hollvezant. Ha n’eus ket da grediñ eo deuet an istorioù evel ma teu e teu gant ar skrivagner, gwelet e vez en navet levrenn pegen brav en deus rakwelet ha skoulmet an traoù. Dibab a ra ar skrivagner e c’herioù gant aked, ar pezh a zegas kalz a fars a-wezhioù. Bamus eo, e gwirionez.

Ral eo din lenn testennoù ken divoutin, deskiñ kement a draoù, ha c’hoarzhin a galon ken frank ! Ur bennoberenn vedel, n’hellan ket kompren perak n’eo ket anavezet muioc’h hag eo ret en em gavout ganti dre zegouezh… Ur rummad eo e vije ur pec’hed chom hep e lenn.

Ar skrilh a lavaras “Sut” !, Yann Varc’h Thorel (2015)

Dizoloiñ a ran gant al levr-mañ un dremm nevez d’un den a anavezan pell ‘zo evit e droidigezhioù.

En e varzhonegoù, e c’hoari Yann Varc’h Thorel gant ar gerioù. Fent a oar lakaat, kement hag ampartiz, e testennoù awenet dreist-holl gant bed ar vugale : natur, loened bihan ha bras tresoù tud dezho, taolennoù lieskementiñ, mentoniezh, lizherennegoù… luchañ a reont war-zu ar surrealism a-wezhioù.

Re uhel eo al live yezh da lakaat ar barzhonegoù-mañ etre daouarn ar vugale hep na vijent skoazellet gant unan bennak, emichañs. Un teñzor e vo evit o c’helennerien avat ! Hag evit an dud gour int un drugar, skañv ha bouetus war un dro.

Ar pezh a lavaran amañ n’eo nemet evit lodenn gentañ al levr : skridoù Yann Varc’h Thorel e-unan. Karet em bije kenderc’hel ganti a-hed al levr, met ne oa ket a-walc’h anezho moarvat. An eil hanterenn a zo enni troidigezhioù barzhonegoù dreist-holl : diwar ar galleg (Keineg, Corbière…) pe diwar ar sinaeg, kalzig. Brav int ivez da lenn, met n’eo ket ar memestra, ha domaj e kavan na vezañ ket meneget war golo al levr e oa estreget krouidigezhioù personel ennañ. Ur gontadenn pe ziv, troet diwar ar sinaeg ivez, zo en em gollet e-touez ar peurrest… Direnket on bet gant diouer unvaniezh testennoù al levr-mañ.

Daoust da se eo bet ur souezhadenn vrav din dizoloiñ ar barzh awenet-mañ, dezhañ un ton personel ha didrabas. Ul lagad a zalc’hin warnañ diwar vremañ.

11 serpents, Philippe Saimbert, Frañs (2016)

Dibabet em eus lenn al levr-mañ abalamour d’e c’holo doare Cluedo, ha d’an diverrañ anezhañ. Ur vaouez kozh pinvidik-mor he deus divizet reiñ an hanter eus hec’h arc’hant d’un ezel bennak eus he familh, ha hi bev c’hoazh. Pediñ a ra an 11 anezho da dremen ur sizhunvezh en he zi, ma tleo an hini droukañ en em sachañ gant ar yalc’h. Nemet eo arabat implijout ar feulster.

Un istor vat eo, a gav din, kontet a-ratozh gant un ton farsus. Koulskoude eo bet darbet din adserrin al levr, meur a wezh, a-raok tizhout ar fin. Daoust ma ne vije ket skrivet fall, da lavaret eo hep fazioù, hep kudennoù kempouez pe yezh, ne oan ket evit anduriñ stil ar skrivagner. Ponner eo ken ez eo e vod da silañ, gant mouezh an dezreveller er c’hentañ gour, ar pezh a zo o vont da dremen : “ar gwir a oa ganti, evel ma tleemp dizoloiñ diwezhatoc’h”… Ar pezh en deus lakaet ac’hanon da soñjal e vije kenkoulz adkemer ar soñjoù dedennus d’ober ur film ganto, a vije kalz gwelloc’h eget ar romant sur a-walc’h. Re jentil eo an tudennoù evidon, ha gortozabl. Ne gomprenan ket penaos e c’hell ar ger “thriller” bezañ peg ouzh seurt skrid, koulskoude ez eo…

Dizoloet em eus abaoe eo Philippe Saimbert skriver senariooù bannoù-treset diouzh e vicher. Daoust ma vije meur a romant ouzh e gatalog, n’eus ket gwall bell ‘zo eo en em lakaet da skrivañ romantoù emichañs, ar pezh a c’hell displegañ ar gudenn stil-mañ. Evidon, ne gredan ket ez in pelloc’h gant ar skrivagner daoust ma vije traoù dedennus gantañ : gortoz a rin e vo lakaet e oberennoù ouzh ar skramm, ma c’hoarvez un deiz bennak.

Dogan, Jakez Riou (1943)

Ar pezh-c’hoari-mañ n’eo ket da renkañ e-touez oberennoù bras Jakez Riou. Berr-kenañ eo, dija, ha n’eus ket kalz danvez enni.

Gwelet a ran anezhañ kentoc’h evel ur farsadenn, ur “private joke” etre daou vignon o doa miret spered lamponed : Jakez Riou ha René-Yves Creston, en doa graet an tresadennoù da heul an destenn (e-touez tudennoù ar pezh-c’hoari ez eus un arzour, anat eo perak). Ar re-se n’int ket bet adkemeret evit an embannadur-mañ, ar pezh a zo domaj. N’o doa ket klasket an daou vignon lakaat embann o “oberenn” kennebeut. Kavet o doa farsus-kenañ an darvoud, a ouezent marteze muioc’h eget ar pezh ne lavaront diwar e benn, ha savet e oa bet ar pezh-c’hoari evit reiñ ton dezhañ ha c’hoarzhin etre mignoned.

Un nebeud damc’herioù farsus a zo, eskemmoùoù skañv, lakaat a ra da c’hoarzhin pe de vousc’hoarzhin, ar pezh a oa ar pal. Interest pennañ ar skrid n’emañ ket amañ ken en deiz a-hiziv, a gredan. Sikour derc’hel soñj eus an taol disujidigezh aroueziek ma oa tarzhadenn monumant ar vezh, ne lavaran ket.

Le mystère Sherlock, J. M. Erré, Frañs (2012)

N’eo ket sistematek e kavfen farsus al levrioù a zo an etikedenn-mañ warno. Gant hennezh em eus c’hoarzhet va gwalc’h avat ! Skrivet eo bet gant un holmezian gall : un ezel eus ur c’hleub dediet da Sherlock Holmes. Diaes e vije bet kavout unan bennak all lec’hiet gwelloc’h evit ober goap ouzh e gengleuberien, ha war un dro e tenner e vad eus e anaoudegezh don eus ar sujed hag eus ur sevenadur ledanoc’h a implij evit magañ e oberenn dreistordinal.

Ur gador evit un arbennigour eus Sherlock Holmes zo o paouez bezañ krouet er skol-veur. Ur c’holok zo e Meiringen (bro-Suis), el leti Baker Street, m’eo pedet dek anezho da gemer perzh ennañ evit gouzout gant piv ez aio ar maout. Siwazh, dizale en em gav troc’het al leti eus ar bed gant un diruilhad erc’h, hag ar paourkaezh holmezianed a grog da vervel unan hag unan (degas a ra soñj d’un dra bennak, neketa ? a-ratozh eo !).

Ul levr dispar, hanter-drelatet, leun a fent hag a referañsoù a vez sunet evel ur madig ar 174 pajennad anezhañ.

Istor burzhudus Don Kic’hote, Miguel de Cervantes, bro-Spagn (1605)

Kalz dedennusoc’h eo ar stumm-mañ eus ar romant, daoust ma vije un azasadenn evit ar vugale c’hoazh, eget al levrig a oa bet kinniget gant An Here un nebeut bloavezhioù ‘zo ha ne roe nemet un tañva eus an oberenn.

Dedennet e oan gant ar par istorel : lakaet eo avañturioù Don Kic’hote da vezañ ar c’hentañ romant, dindan ar ster a roer d’ar furm lennegel-mañ. Lennet e vez ken aes ha tra, seul vui ma vez skrivet en ur brezhoneg c’hwek, ha m’eo bet tennet hirderioù evit kinnig un oberenn kempouez ha kempenn. Ur seurt tech en a-raok a zo el lodenn gentañ, met dre ma vez adkavet tud ‘zo ez eus bet kroaziet o hent c’hoazh, e weler eo savet an oberenn a-zoare ha frammet start.

A-hend-all e santer e fent ar skrivagner hêrourezh ar c’hoariva komik daoust ma ne vije ket nemeur a zivizoù. Diaes eo c’hoarzhin gant se an deiz a hiziv, war ma meno, pout a-walc’h eo ar farsadennoù ha reiñ a reont ar santimant da vezañ adlavaret sofkont. Gant se, e vije mat an oberenn evit bugale vihan, daoust ma vije kalz re ziaes da lenn evito ha feuls a-walc’h. Un oberenn hep publik ken, eta. Chom a ra an testeni istorel hag ar blijadur da soubañ e brezhoneg Klerg dre un destenn hir…