An diskoulm diwezhel, Youenn Olier (1976)

Gant gwir abeg marteze, n’emañ ket pezhioù-c’hoari Youenn Olier e-touez e oberennoù lennegel brudet. En e bennad-digeriñ d’An diskoulm diwezhel e lak war-wel ar skrivagner kerentiezh ar pezh-c’hoari gant an temoù a bled ganto en Enez ar Vertuz, nemet eo lec’hiet an ober en un amzer tostoc’h diouzhomp. E gwirionez ez eo kreñv a-walc’h endro politikel ar brezel yen hag eñvor lazhadegoù an eil brezel-bed er pezh, daoust ma chomfe en un amzer n’eus ket anezhañ e gwirionez.

Petra eo an temoù-se ? Meur a hini a welan, met bodet e c’hellont bezañ dindan unan bras : ha gellout a ra un den en em lakaat e plas Doue ?

Dedennus a-walc’h eo da lenn, daoust d’un nebeut techoù fall. Hep bezañ ur mailh war ar c’hoariva e kav din eo re helavar ar pezh-mañ evit bezañ gwallzedennus war ul leurenn. Ret e vije bezañ ijinus-meurbet war al leurenniñ evit tennañ dioutañ jestroù, dilec’hiadennoù pinvidik. Chom a ra war dachenn ar preder, hep bezañ skañvaet gant emzalc’hoù denel omp boazet outo hag a zougfe ar ster. C’hoariva da lenn, eta.

An eil tra eo an dibaboù yezh, a-fed geriaoueg dreist-holl. Ne blij ket re din desachañ an evezh war se diouzh boaz peogwir e kav din e tiskouez an dibaboù-se ur bern traoù diwar-benn personelezh ar skrivagner, ar pezh a zoujan evel-just. Met aze e vez implijet kement a c’herioù iskis ma plant ur seurt estreniezh en destenn. Un afer tregantad eo marteze. Ne soñj ket din e kredfe den pe zen embann an destenn-mañ hiziv hep reiñ dezhañ ur stumm un disterig lennabloc’h.

Evit ober ho soñj e c’hellit pellgargañ an destenn amañ.

Advertisements

La malédiction Grimm 2 : L’expédition H.G. Wells, Polly Shulman, Stadoù Unanet (2013)

Evit diskoulmañ itrik al levrenn gentañ e oa bet ret mont da furchal e-barzh un dastumadeg ispisial all : an dastumadeg Wells. E-barzh honnezh e vez strollet objedoù tennet eus oberennoù skiant-faltazi. Just a-walc’h, ar c’hrennard a zo e-kreiz ar jeu el levr-mañ, Leo, a zo barrek-kenañ war ar bitellat. Ambochet eo gant Daspugn traezoù amprestabl Kêr New-York, goude m’eo en em welet, e-unan, war ur vekanik da vont en-dro e-barzh an amzer bihanaet, o touarañ dirak e fri war e vurev.
Kalz gwelloc’h eo an eil levrenn-mañ eget an hini gentañ, hervezon. Marteze peogwir e plij muioc’h din ar skiant-faltazi eget ar marvailhoù ! Met krog eo ar skrivagnerez da gavout he merkoù ivez, kredabl. Dedennusoc’h eo an tudennoù hag an avañtur. Tro a zo da implijout meur a dra tennet eus romantoù Wells, Jules Verne ha skrivagnerien all, ha da zaremprediñ tud istorel. Dreist eo kemer harp war skrivagnerien evit sevel un istor nevez, peogwir e ro c’hoant da addizoloiñ an oberennoù kozh ha ne vezont ket lennet nemeur gant ar re yaouank a-vremañ.

Le grand n’importe quoi, J. M. Erre, Frañs (2017)

El levr farsus-mañ emaer paket en ur boukl-amzer ma vez pleustret war meur a amzer-vremañ gant an haroz, en desped dezhañ. Degouezhout a ra mat, peogwir emañ dres an deiz hag an eur m’en em gav ur pladig-nij er gêriadenn eo stanket enni. Pep tra a gavo e zisplegadenn a-benn ar fin, ha nag ur fin !

Ne oan ket dedennet bras gant an tem, met anavezout a ran fent J. M. Erre ha peadra zo da gas anezhi er romant-mañ c’hoazh. Leun a faltazi eo e ijinadennoù, ha pinvidik e gavadennoù, a-fed itrik evel a-fed yezh -ret eo lenn penaos e wask e haroz warnañ e-unan evit chom hep soñjal en netra, da skouer… seurt pennadoù a lak da soñjal en Fredric Brown pe en Lemony Snicket-. Ur c’hoari a zo ivez war framm ar romant, a zegas soñj eus an doare ma c’hoarie an tresour bannoù-treset Fred gant karrezennoù plankennoù Philemon.

Ha kaer ez eus bezañ o lenn foutr petra, e tarzh hor bouzelloù gant ar c’hoarzh, ken droch ha birvidig e oar bezañ pluenn ar skrivagner.

Ul levr da lakaat an unan war e du mat, ha pa vije an distro-skol anezhi !

 

Cyberpan, Fabrice Colin, Frañs (2004)

Ur romant evit ar yaouankiz eo Cyberpan. Adkemer a ra istor J. M. Barrie, evel ma tiviner gras d’an anv, hep pellaat kalz diouti. Emañ an istor-mañ en ur glorenn all avat, hini un distopiezh klasel. Ar bed peurvat emañ an harozez Wendy oc’h enouiñ ennañ en deus bevennoù : petra a zo en tu all dezho ? Dizoloet e vo ganti pa vo skrapet gant Peter Pan e-unan.

N’eo ket ul levr dispar, re eeun marteze, daoust ma vije mat ar soñj diazez. Koulskoude ez eus ur blijadur wir o lenn anezhañ, pa vez adkavet enezenn Peter Pan hag hec’h annezidi evel ma oant chomet en hor soñjoù abaoe hor yaouankiz. An itrik, ar santimantoù, an harozed, pimpatromel un tamm, a c’hell bezañ mat da zizoloiñ bed ar skiant-faltazi evit ar re n’int ket boaz outañ c’hoazh. N’int ket magus evit tud deuet, met n’eo ket ur rebech da vat, pa n’eo ket bet savet al levr evito…

Da aliañ pe brofañ da grennarded chomet sot gant Peter Pan 🙂

Thomas Drimm 2 : La guerre des arbres commence le 13, Didier van Cauwelaert, Frañs (2010)

Daoust ma vije liammet start ouzh al levrenn gentañ, hag heuliad poellek ar pezh a zo bet kontet kent, an eil levrenn-mañ eo disheñvel-mat hec’h aergelc’h. Kaset eo bet da get gant Thomas ar blatinenn enep-danvez. Dispar evit dieubiñ an eneoù, met degas a ra un dañjer nevez : droug a vag an natur ouzh mabden ha mennet eo d’e ziverkañ diouzh gorre an douar. Nemet e vije meret ar bobl gant ur Stad en deus diskouezet c’hoazh bezañ diskrupul a-bezh ?

Emaer e kreiz ar romant “ekologel” prometet. Ne c’hell ar c’hudennoù bezañ diskoulmet nemet en ur sevel ul liamm nevez gant an natur. Ijinet mat eo, mont a ra en-dro an itrik. Ludresadenn ar Stad-diktatouriezh a sikour, sur a-walc’h, ar re yaouank da gompren penaos e c’hell an traoù mont da vrein buan hag aes e bed ar politikerezh.

Kenderc’hel a ran da vezañ direnket un tammig gant ur seurt speredelezh a gavan re vezant, re splann. Ne harzo ket ouzhin da echuiñ gant ar rummad, a gavan dedennus dre m’eo disheñvel diouzh ar re all ha leun a souezhadennoù.

Thomas Drimm 1 : La fin du monde tombe un jeudi, Didier van Cauwelaert, Frañs (2009)

Un eneb-haroz kuilh, a-boan 13 vloaz dezhañ, o stlejal e pep lec’h e nanarzh tartouz eo deuet da repuiñ ennañ tasmant ur gouiziek brudet emañ o paouez lazhañ dre zegouezh war an draezhenn gant e sarpant-nij… Un istor eneoù ha ne c’hellont ket sevel, bac’het m’emaint dindan ur blatinenn enep-danvez a warez ar pezh a chom eus ar bed : An “États-Uniques”… Ur genbardonerez techet da evañ a vag Tomaz karantez outi, daoust ma vije en oad da vezañ e vamm… Un tad hag ur vamm dinatur, an eil boesoner hag eben o tamwallgas he mab, en deus foeltret he buhez gouez dezhi… Ludresadenn ur bed eus an dazont digammedet, daoust ma vije gwirion a-walc’h war sujedoù ‘zo. Peadra zo da vezañ divarc’het !

Teir levrenn a ya d’ober an istor-mañ en he fezh. Dibabet em boa anezhi dre ma oa kinniget evel ur romant “ekologel”, un anv-gwan a vez lakaet war Tobie Lolness ivez. El levrenn gentañ-mañ, n’eus anv ebet a ekologiezh. Plantañ a ra an dekor evit ar pezh a zeuio da heul.

Disheñvel eo an ton eus hini ar romantoù all evit ar grennarded. N’on ket sur e vije evito da vat, e gwirionez, poan en deus ar skrivagner o kuitaat e ved a zen deuet. Kavout a ran un tammig iskis an afer eneoù ivez, a zegas speredelezh e-barzh ar jeu, ar pezh a zo dic’hortoz a-walc’h.
A-benn ar fin e kinnig Didier van Cauwelaert un distopiezh orin-kenañ, gant ur stil a seblant ponner da gentañ met a z a en-dro a-feson e servij e itrik. Ijinet-kaer eo an istor, retorn an dud enni. Paket e vezer gant red an darvoudoù ma ‘z eer pelloc’h hag ar pennadoù kentañ a c’hell reputuiñ.

Des fleurs pour Algernon, Daniel Keyes, Stadoù Unanet (1966)

Meneget eo al levr-mañ e rolloù ar gwellañ romantoù skiant-faltazi bet skrivet biskoazh. Lakaet em boa en va fenn lenn anezhañ goude bezañ lennet Everything, everything, a gomz diwar e benn.

A-benn ar fin, n’eo ket Daniel Keyes ur skrivagner skiant-faltazi. Klasker war ar bsikologiezh e oa, ar pezh a vez santet en e romant. Ha pa soñjer mat, ne vez ket diskouezet ar bed a gomz diwar e benn evel ur bed war-raokaet. Digarez ar romant, nemetañ, n’eo ket posubl en deiz a-hiziv c’hoazh : da lavaret eo lieskementiñ spered an dud dre oberata o empenn.

Charlie, 35 bloaz, zo ganet e fin ar sizhun. Labourat a ra en ur vouloñjerez ha bevañ e ti ar re sot. Dre ma tiskouez bolontez vat ha m’eo mennet da zeskiñ, eo dibabet evit un taol-arnod skiantel a lakaio anezhañ da vezañ speredekoc’h eget an dud normal. Dont a ra an oberatadenn da vat ha dindan nebeut amzer ez eo kalz barrekoc’h hag e gelennerien. War un dro, e adkav Charlie  e eñvorennoù, a oa re verr e spered evit derc’hel anezho en un doare emskiantek a-raok. Kempouez e vuhez eeun a zo trejeboulet gant e emskiant nevez, cheñch a ra reteroù ha personelezh… Kas a ra da benn e enklaskoù skiantel ha personel a-raok addiskenn buan betek al live entent izel a oa e hini kent.

Ul levr brav eo, eeun ha fromus, a zigor dorioù war kalz prederiadennoù n’em eus ket bet c’hoant da zielfennañ, pa gaven gwelloc’h bezañ kaset gant red an istor ha tridal asambles gant an haroz. Ar soñj pouezusañ, marteze, eo plas an dud speredek er gevredigezh : evel pa vije dibosubl bezañ, war un dro, speredek hag enbarzhet…

Klotañ a ra mat ar romant-mañ gant ar pezh a c’hortozan eus al lennegezh : eeunded ha donder war un dro. Tro em bo da eñvoriñ an istor-mañ en dazont, sur.

Méto 1 : La maison ; Méto 2 : L’île ; Méto 3 : Le monde, Yves Grevet, Frañs (2008, 2009, 2010)

Skrivet gant ur skolaer, ar rummad teir levrenn-mañ he deus alvaonet ac’hanon. Gant nebeut-tre a voienoù, frazennoù berr hag eeun, e teu a-benn ar skrivagner da lakaat al lenner da cheñch bed kerkent ha pajennadoù kentañ ar romant.

Kavout a ra din eo aesoc’h da lenn evit bugale yaouank eget labour ur skrivagner evel Timothée de Fombelle. N’eo ket un oberenn diwar rabad koulskoude. Chomet on oc’h en em soñjal un tammig war ar fed he dije un istor ken klasel (ukroniezh ha distopiezh war un dro, evel na ped a ra berzh evit ar grennarded er mare-mañ) rastellet 13 priz lennegel bennak.

Lakaat a ra Yves Grevet ar biz war ar gwiridig. Ar goulennoù diazez savet gant pep bugel outañ o-unan a gav amañ ur respont lieskementet. Petra a zeu goude ar vugaleaj ? Penaos e c’hell hennezh bezañ un doare toull-bac’h, pa vije er skol, e ti e dud, pe en ur meni frankiz ? Petra eo ur plac’h, pa vever en ur bed ma n’eus nemet paotred ha ma vez didroc’het ar pajennadoù o tiskouez anezho el levrioù-skol ? Penaos kavout e dud ? Ha gellout a ra un toull-bac’h bezañ gwelloc’h eget ur vuhez frank ? Petra eo ur vro, un diktatouriezh ? Penaos sevel un demokratelezh, en desped da aonioù ha boazioù an dud ?

Ar galon hag ar speredegezh eo a saveta an haroz dreist-holl, daoust ma vije kreñv ivez bezañs al lealded hag ar vignoniezh -gant o c’hontrol e-tal dezho : treitouriezh, dorloiñ… Ne ra ket diouer ar feulster, sellet e vez ouzh ar marv war-eeun alies, met prantadoù teneridigezh ha barzhoniel a vez ivez. Spi ur vuhez gwelloc’h a red penn-da-benn ar pajennadoù.

Marteze e c’hellfe bezañ kavet re eeun, pimpatromel, gant tud ‘zo. Evidon n’eo ket, ul levr eo hag a z’a pell ganti, da brofañ brokus adalek 10 vloaz, ha da renkañ en e levraoueg gant doujañs e-kichen Tobie Lolness, La stratégie Ender pe Harry Potter.

 

Les autodafeurs : Mon frère est un gardien (1) ; Ma soeur est une artiste de guerre (2) ; Nous sommes tous des propagateurs (3), Marine Carteron, Frañs (2014 ha 2015)

Marine Carteron, hervez a lavar, he deus skrivet an heuliad teir levrenn-mañ evit he mab, a gave dezhañ ne c’hellfe lenn netra dedennus ken goude Harry Potter. Atizet eo bet va c’huriusted gant ar poent-loc’hañ-mañ.

Lennet em eus an teir levrenn en un tenn, ar pezh a ziskouez eo deuet a-benn eus he zaol. Gwallzedennus eo an istor. Treiñ a ra tro-dro da zaou haroz pennañ, ur paotr 14 vloaz hag e c’hoar 7 vloaz, aotegez “Asperger”. Tudenn Césarine, ar plac’hig, n’eo ket gwirheñvel tamm ebet d’am soñj ; implijet e vez an aotegezh evel ur perzh dibar, evel re an elfed pe ar c’horred. Koulskoude e lak he sav-boent hag he oberoù dic’hortoz kalz fiñv ha kalz pebr en istor.

N’on ket bet plijet gant pep tra el levrioù-mañ : live-yezh komzet ar grennarded, da skouer, pe ar fed e vije re bimbatromel an holl dudennoù. Ar skrivagnerien wellañ evit ar rummad-oad-mañ  a lak an dud gour er jeu kement hag ar re yaouank, doare Timothée de Fombelle pe J.K. Rowling. Gant Marine Carteron, ne zisoñjer ket bezañ aet en tu all d’an oad rekis. Lec’hioù a zo ma tispleg re a draoù en un doare un tammig pedagogel, ne vez ket skañv.

Daoust da se ez eus ur bern perzhioù mat gant an istor-mañ, fiñval a ra kalz, meskañ a ra a-zoare kudennoù krennardiezh pe familh gant traoù kalz ledanoc’h -tost eo ouzh Harry Potter war ar poent-mañ-. Dic’hortoz eo an tem ha pledet e vez gantañ en un doare nevez a-walc’h. Pa soñjer e oa levrioù kentañ ar skrivagnerez, kelennerez diouzh he micher, e c’heller krediñ ez eus a-walc’h a zanvez hag a ijin enni evit gwellaat hag ober ur vrav a resped skrivagnerez. Emaon o vont da heuliañ anezhi a-dost, da c’hortoz e vo prenet an istor-mañ gant saverien filmoù, ar pezh a zlefe c’hoarvezout abred pe ziwezhat.

 

Élévation 2 : Marée stellaire, David Brin, Stadoù-Unanet (1983)

Kalz gwelloc’h eo an eil levrenn-mañ eget an hini gentañ ; ne gredan ket koulskoude e vije fin dioueriñ ar c’heneliezh evit kompren an istor-mañ, daoust ma ne vije nag memes prantad nag ar memes harozed en he c’hreiz.

Evel el levr kentañ e kont an istor ur veaj en ul lestr-egor. Ul lamm en amzer zo bet graet ; an delfined a veze desavet el levr kent a zo erru d’o meiz gour. N’o deus ket o far evit bleniañ listri-egor, ha dre se eo int a zo o ren war an ekipaj a-bezh, daoust ma vijent c’hoazh klianted eus an dud.

Gwall lies eo an tudennoù (daoust ma vije niverus a-walc’h ar gouennoù c’hoazh, n’eo ket mui ur gudenn peogwir e anavezer anezho dre vras) : bep tro ma kuita al lestr un ezel eus ar bagad, e vez heuliet tro ha tro gant ar re all. En ur ouzhpennañ ar pezh a c’hoarvez en oabl el listri galaktek a zo o stourm kenetrezo, e heulier a-wezhioù 6 pe 7 tudenn pe strolladoù tudennoù disheñvel ha ne heuliont ket an hevelep pal : distrujañ listri enebour, sevel enep renerezh al lestr a zo e foñs ar mor o c’hortoz gellout achap, dastum titouroù diwar-benn an aborijened, ha kement’zo. Kemplezh-mat eo ha kollet e vezer a-wezhioù, daoust ma vije heuliet ar stur dre vras.

Evel e Jusqu’au coeur du soleil e vez dolpet bouedenn briziusañ ar romant er pevare kard anezhañ. Ne c’heller ket nac’h ar vestroniezh hag ar startijenn a zo en dec’hadenn ziwezhañ.

Penn-da-benn e vez lakaet ar pouez war an ober, ijinet hag itriket kaer, war goust psikologiezh an tudennoù. Din-me e ra ar memes efed, un tammig, hag oberennoù klasel sonaozourien skol Vienna : dedennus evit an empenn, hep flourañ an ene. Un esparadenn deknikel eo, muioc’h eget ur romant bras.