Éloge de l’hypocrisie, Olivier Babeau, Frañs (2018)

Pell a vezañ ur perzh fall da lakaat an hu warnañ, ar pilpouserezh eo ar pri eo bet lakaet a-viskoazh ar gevredigezh da ziwan warnañ. Kevredigezh ebet hep pilpouserezh, tu ebet da vevañ asambles. Setu ar pezh a zispleg Olivier Babeau el lodenn gentañ eus e veuleudi dezhañ, gant forzh skouerioù tennet eus Istor ar bed ha daveoù pinvidik.

Emañ an traoù o cheñch avat, ha stad a vez graet d’an treuzwelusted er bed a-vremañ. Un doare pilpouserezh nevez, kuzhet gwelloc’h met mammenn a zistruj. En eil lodenn, e ra anv Olivier Babeau eus techoù nevez ar gevredigezh, en o zouez ar red da vezañ eeün a spered, diskoach, pa vever ur vuhez ha n’eo ket bet morse ken a-wel d’an holl, dre ar rouedadoù sokial dreist-holl.

Lonket em eus al levr-mañ gant kalz kuriusted ha n’em eus ket paouezet da zizoloiñ traoù ennañ betek ar bajenn ziwezhañ. Kendrec’hus eo lavar ha dielfennañ ar skrivagner, a ziskouez bezañ speredek ha gouiziek. Degas a ra un doare nevez da empentiñ an darempredoù sokial.

Ul levr da lenn, evit livañ gevier hep morc’hed ha gounit muioc’h a frankiz.

Advertisements

Les communautés utopistes au XIXème siècle, Jean-Christian Petitfils, Frañs (2011)

Dedennet on gant an tem-mañ ha klasket em eus ul levr gouest da zegas ur sell hollek war an danvez.

Kinnig a ra an aozer ur framm a dalv evit an holl gumuniezhioù, dre vras : soñj o tiwan, strollad o sevel, tuta, loc’hañ, deroù, buhez kevredigezhel, diaesamantoù o sevel e-keñver al lec’hioù pe an dud o kenvevañ, emsavioù, fin.

Lakaet e vez ar gaoz ivez war an astennoù d’ar raktresoù-se en XXvet kantved. N’eo ket tremenet ar c’hiz penn-da-benn, daoust ma vije war an diskar.

E dibenn al levr e kaver renabloù eus an holl daolioù-arnod, renket dre soñj pennañ, pe e vije politikel pe relijiel. Ur souezh eo an niver anezho. Hag al liesseurt m’eo an hunvreoù a lak an dud da dridal ha da ouestlañ o buhez dezho.

Steuñvenn al levr zo mat evit o c’heñveriañ etrezo, dielfennañ ar pezh a zo deuet brav hag ar pezh n’eo ket, ha perak. Met evit un tañva eo foutouilhek un tamm. Mesket e vez anvioù ar c’humuniezhioù hag o ferzhioù hiniennel, gant an niverus ma z’int, hag en desped ma vije renket ha skrivet sklaer an destenn.

A-benn ar fin en em c’houlennan hag-eñ ne vije ket bet gwelloc’h lenn da gentañ istor ur gumuniezh, ha kemer harp warni evit digeriñ an ardremez.

Ul levr mat eo, atav, a vez desket ur mor a draoù ennañ hep na vije arabadus.

 

 

Les moissons funèbres, Jesmyn Ward, Stadoù Unanet (2013)

He buhez eo a gont Jesmyn Ward el levr-mañ, daoust ma vije ur romantourez anezhi. Ganet eo e kreisteiz ar Stadoù-Unanet e metoù paour ar gumuniezh afro amerikan a-ziwar ar maez. Hi he deus gellet ober studioù, met kontañ a ra peñse ar yaouankiz tro-dro dezhi. Loc’hañ a ra eus marv 5 den yaouank eus he c’harter, unan anezho o vezañ he breur.

N’eo ket savet al levr hervez urzh an amzer. Ur pennad he deus skrivet diwar-benn pep den yaouank, ma ro he eñvorennoù, o buhez, o ferzhioù mat pe fall, o finvezh mantrus. Etre ar pennadoù-se e kont Jesmyn Ward he buhez, ar pezh a liamm brav an holl donkadoù-se etrezo. Echuiñ a ra gant he breur, an hini tostañ diouti, ar pezh a lak suspens el levr pa ouezomp adalek ar penn kentañ e kollo e vuhez.

Skoet on bet alies gant ar pezh a lavar. Daoust ma vije disheñvel-mat stad ar beorien e Frañs en en anavezfe lod er c’homzoù-mañ : “Ar pezh n’em eus ket komprenet c’hoazh eo ez omp gwasket holl memes mod. Er gumuniezh a-bezh ez eus un diouer a fiziañs gant an dud : ne gredomp ket e vije goust ar gevredigezh da reiñ deomp un deskadurezh diazez, diogelded, labourioù dereat ha justis. Hag an diouer a fiziañs-se er gevredigezh a zo tro-dro deomp, er sevenadur omp soubet ennañ hag a zegas deomp diehan hon istalvoudegezh, a lak ac’hanomp da gaout disfi ouzh an holl. […] A-wezhioù e teuomp da vezañ ken trenk gant ar wask-se ken ez a war danavaat an emskiant hon eus ac’hanomp. Bountet omp ganti da gasaat ar pezh a welomp ennomp evel ar pezh a welomp en diavaez ac’hanomp. A-benn disteraat ar fromadennoù-se e tro lod ac’hanomp war-zu an drammoù.”

Plijet bras on bet gant al levr, skrivet gant elevez ha danvez from ennañ. N’eo ket ken mestroniet ar fin hag ar peurrest eus al levr, sur a-walc’h abalamour m’eo re gizidik ar skrivagnerez ouzh an danvez a bled gantañ evit mirout an hed rekis. Met ne dalv nemet evit ar pajennadoù diwezhañ.

Deuet eo al levr da vezañ ur meni “best-seller” kerkent hag embannet. Ur maen gwenn e istor re zu ar Stadoù Unanet, o kontañ ur vuhez a-vremañ. Gant ur savboent hag ur gumuniezh disheñvel, e c’heller tostaat al levr-mañ eus L’Histoire de Bone gant Dorothy Allison.

Réinventer la bande dessinée, Scott McCloud, Stadoù Unanet (2000)

Al levrenn gentañ a zisplege petra eo bannoù treset, penaos ez eont en-dro, peseurt perzhioù mat pe fall o deus e-keñver mediaoù all. Dre he sujed e oa nebeutoc’h en arvar da goshaat.

Gant al levr-mañ e klask Scott McCloud tresañ un dazont, pe meur a hini, dezho. Sevel a ra martezeadennoù. Ha se, 18 vloaz ‘zo : kement ha lavaret eo dic’hizet un tammig ar pezh a gont diwar-benn istor ar stlenneg (fin, dic’hizet n’eo ket, met anat eo ne z’a ket pell a-walc’h an displegadennoù evidomp-ni bremañ)…

Daoust da se, en em ziskouez pellwelour, ha gwellaour ivez. Unan eus perzhioù dibar an hir a zisplegadenn-mañ, eo ar feiz en deus Scott McCloud e-barzh an dazont, ijin an dud, ar Genrouedad… plijet ken-ken on bet gant e savboent war ar produioù niverel (difenn ar bannoù-treset dizanvezelekaet zo kement ha stourm evit a romantoù niverel, neketa ?), da skouer. Met ne c’heller ket bihanaat e oberenn d’an dra-se, pinvidik-meurbet eo.

Entanet on gant e labour. Kleuziañ a ra pell-tre, displegañ a ra eus ar c’hentañ, koñseptoù hag em bije bet mil boan o lenn anezho en ur stumm levr klaseloc’h, marteze. Petra eo an arz ? Penaos e vez gwallet, gant piv, perak ? Penaos talañ ?…

Seul souezhusoc’h eo din bezañ ken gwallzedennet, ma n’on ket ul lennerez bannoù-treset touet. Neuze e kredan eo ul levr mat evit n’eus forzh piv, memes ar re a zo pell eus ar bed-se. Ur wezh fourret e fri e-barzh, n’eus ket tu ken d’e zibegañ. Ur marzh !

Breizh hiziv, Anthologie de la chanson en Bretagne T.1, Philippe Durand (1976)

Kinnig a ra Philippe Durand e levr evel “un taol pleustr evit talañ ouzh an ankoun e Breizh”. Reiñ a ra ton al levr. An 112 kanaouenn kinniget a zo anezho kanaouennoù-stourm. Lod zo kozh, met ar pep brasañ anezho a zo eus ar bloavezhioù 60-70. Kinniget int en ur mod sirius-tre, gant o zroidigezh e galleg diouzh ret, hag ar gevrollenn zoken, pa ne oa ket tu da reiñ daveoù un enrolladenn bennak.

Ken dedennus hag ar c’hanaouennoù, ma n’eo ket muioc’h, eo ar pezh a gont Philippe Durand diwar o fenn. Dindan 112 pennadig hag ur pennad-digeriñ ennañ un 50 pajennad bennak, e kinnig d’al lenner ur sell ledan war Istor Breizh an XXvet kantved (dreist-holl), ha kronikoù resis o kontañ an darvoudoù, istor pep kanaouenn, titouroù diwar-benn an dud o deus savet ha kanet anezhi, ha kement ‘zo.

Lod eus ar ganerien-stourmerien-se n’int ket dianav deomp : Stivell, Servat, Yann-Ber Piriou, Youenn Gwernig, Gweltaz ar Fur, Anjela Duval… Lod all n’o deus ket padet pelloc’h eget o amzer, pa ne chomfe an antologiezh-mañ da gounaat o zestennoù.

Souezhet bras on bet gant tud ‘zo. Jef Fulub, lakaomp, a anavezen evel skrivagner war ar brezhoneg, a zo kinniget evel ur soner a-bouez ivez. Gilles Servat e vez roet alc’hwezhioù da gompren gwelloc’h e bersonelezh el levr-mañ. Taer e c”hell seblantout e destennoù, a-wezhioù. Un drugar eo heuliañ e emdroadur ha lenn ar pezh a lavar diwar-benn “La blanche hermine”, da skouer.

Skoet ha plijet kalz on bet gant al levr-mañ, a bermet d’ar re o deus c’hwitet tren an holl stourmoù-se (dre ma oant re yaouank, peurgetket !) en em lakaat e-barzh ar jeu ha tañva ambiañs ar bloavezhioù 70 e Breizh. Ret eo anzav e sav ur startijenn dreistordinal diouzh ar pajennadoù-se, hag e ro c’hoant d’ober e lod. Morgousket e tle seblantout ar re yaouank a-vremañ d’o zadoù-kozh a oa kement a virvilh enno.

Disentiñ, Xavier Renou, Frañs (2012)

Ul levr a ro spi, a c’hwezh war glaoù-bev ar c’hoant stourm.

Ar skeudenn farsus hon eus eus obererien Ai’ta, ar furlukined orañjez, da skouer, a skoach un aozadur frammet brav.

An abadennoù-stourm difeuls ne c’hellont dont da vat nemet ma vezont prientet dre ar munud en a-raok ma vijent dalc’het. Dielfennet e vez an endro ha boazioù an enebourien. Pouez ar spered-strollad kreñv, ar fent, a vez diskouezet a-zoare. Pep perzhiad en deus ur rol sklaer da c’hoari, pe e vije e kreiz an ober, pe war al lez anezhañ : brudañ, luc’hskeudenniñ, evezhiañ stourmerien all, jubenniñ etre an daou du…

A-leizh a ditouroù hag a alioù pleustrek a gaver el levr, met mont a ra en tu all d’an dra-se. Kinnig a ra un doare prederouriezh ivez. Ar stourm difeuls zo unan a zoujañs hag a breder. Ur pouez bras en deus ennañ ar c’hengompren gant an “enebourien” hag ar galloud da varc’hata. Kompren a reer mat ne c’hell bezañ kaset da benn nemet gant tud amprouet, gouest da zibab o gerioù a-zoare ha da virout un emzalc’h dereat e n’eus forzh peseurt degouezh. N’ez eus ket plas, er stourmoù-se, ouzh an ijinañ war ar prim.

Lennet e vez al levr gant plijadur, daoust m’em bije kavet hir an displegadennoù a-wezhioù : kenkoulz e vije bet din, evit ur wezh, kaout ur roll “sec’h” eus an traoù, marteze en abeg ma n’em eus ket ezhomm da vezañ kendrec’het eus vertuzioù dibar seurt stourm… digollet on bet p’em eus kavet er bajenn ziwezhañ un diverrañ eus an holl grafoù a zo anv anezho el levr.

Skrivet eo bet al levr gant ur paotr a zo ezel eus ar strollad “les désobéissants” (an disenterien), ha reiñ a ra alc’hwezhioù evit kompren gwelloc’h pal obererezhioù Ai’ta (ha n’eus forzh peseurt obererezhioù disentiñ all evel-just !), ha c’hoant da vezañ niverusoc’h d’o souten.

 

Marta, Eliza Orzeszkowa, bro-Bologn (1873)

Al levr-mañ n’eo ket bet lakaet e galleg, daoust ma c’heller kavout ul levr pe zaou gant ar skrivagnerez er yezh. Laket eo bet en esperanteg gant Zamenhof e-unan : kement ha lavaret ez eus pell ‘zo eo ur seurt “klasel” evit an esperantegourien. N’eo ket ur souezh e oa bet skoet Zamenhof gant an tem, paour-razh e oa e-unan e-pad ul lodenn hir eus e vuhez hag an denelour ma oa a veze dedennet, etre traoù all, gant stad reuzeudik ar merc’hed.

Diskouez a ra Eliza Orzeskowa diskenn ur vaouez d’an ifern. Desavet eo bet Marta en ur familh en e aes, met debret eo bet arc’hant an ti gant he zad ha ne laosk netra war e lerc’h pa varv. Kement-se n’eo ket ur gwall afer, p’eo dimezet Marta nevez ‘zo, ur verc’hig pevar bloaz he deus zoken. Pa varv he gwaz, en em gav buan hep netra ebet da vevañ. Goude bezañ gwerzhet holl arrebeuri he zi bourc’hiz e kav ur gambr vihan lous da feurmiñ, da c’hortoz kavout labour. Aze emañ an dalc’h, kavout labour ! n’eus ket kalz tachennoù a c’hell ar merc’hed labourat warno d’ar mare-se, hag ouzhpenn-se, gant he desavadur bourc’hiz, n’he deus ket graet Marta studioù don. Klask a ra reiñ kentelioù galleg met santout a ra buan emañ he live dindan hini he skoliad. War ar sonerezh, n’eo ket barrek a-walc’h. War an tresañ kennebeut. Tañvaet he deus un tammig a bep tra, ar pezh a ra anezhi ur vaouez a-feson evit ar saloñsoù, met n’eo gouest d’ober micher ebet. A-benn ar fin ez a da wriat a-hed an deiz en un atalier ma vez paet ken nebeut ar micherourezed ma n’he deus ket trawalc’h da baeañ feurm he c’hambrig dindan an doenn. Daoust ma vije yaouank ha koant c’hoazh, e harz he moral outi da werzhañ he c’horf. Klask a ra meur a zoare d’en em dennañ c’hoazh met ne zeu disoc’h ebet diouto. Kleñvel a ra he-unan, ha pakout a ra ar verc’hig ur c’hleñved a ginnig he lazhañ. Marta a zispign he gwennegoù diwezhañ da brenañ louzeier dezhi hag a ya, a-benn ar fin, da astenn he dorn er-maez. Start eo d’ober evit ar vaouez stad enni a oa anezhi gwezhall. Pa wel ne vo ket savetaet gant aluzonoù dister an dremenerien, e koll he fenn hag e laer un nebeut bilhedoù. Pa vez oc’h ober gar da glask sachañ he skasoù, eo flastret gant un tram.

N’eus spi ebet da gaout eta en istor-mañ. Ne ra netra Marta nemet diskenn, en ur glask chom feal d’he fennaennoù. Soñjet em eus meur a wezh e buhez Fantine, maouez paper Victor Hugo.

Evel-just ez eus c’hwezh ar c’hozh war an istor-mañ : ne vez ket desavet maouezed Europa en doare-se ken. Ouzhpenn traoù koant int bremañ. Met ret eo lavaret eo bet al levr-mañ ur bonn e istor dieubidigezh ar merc’hed. Graet en deus berzh, e bro-Sued da gentañ, ha, dre hanterouriezh an esperanteg, e bro-Sina hag e bro-Japan m’en deus boulc’het al lusk evit gwirioù ar merc’hed e penn kentañ an XXvet kantved.

Ar Seiz Breur, 1923-1947, ar c’hrouiñ breizhek etre chom giz kozh ha mont war-raok, oberenn a-stroll (2000)

Ul levr kaer eo sañset bezan, eus ar seurt ez eus lorc’h ouzh o diskouez en ul levraoueg. A vent brav eo da gentañ, ha skeudennet a-zoare da eil, ennañ ur bern skouerioù, luc’hskeudennoù, livadurioù, planioù ha kement ‘zo o tiskouez diouzh ar c’hentañ sell pinvidigezh ha liesseurted lusk arzel ar Seiz Breur, anavezet muioc’h dre e anv eget dre ar pezh en deus laosket a gredan. Ar pennadoù kinniget a ya don er sujed, ken ma c’hell bezañ diaes ar gerioù teknik da gompren e brezhoneg, a-wezhioù, ha kollet an neofit un tamm bihan a vare dre vare met ur referañs e c’hell bezañ an oberenn da glask titouroù all diouzh ezhomm, en ur zistreiñ daveti diwezhatoc’h.

Ur studiadenn resis ha munud eo eta, a-fed diabarzh.

Kollet e veze an neofitez a zo ac’hanon a-wezhioù, dreist-holl abalamour d’an aozadur dre demoù ha neket hervez urzh an amzer : pa lennen re vuan, em boa souezh oc’h adkavout bev tud douaret er pajennoù kent, da skouer. Estonet bras on bet o tizoloiñ personelezhioù Jeanne Malivel ha René-Yves Creston, hennezh diwezhañ em eus kavet displijus hag emgar a-walc’h met gwir eo e vez ezhomm a dud a-seurt-se evit c’hwezhañ startijenn e raktresoù bras, a-wezhioù ; ar c’hoant sevel hiniennel o kas war e roud lañs ar strollad a-bezh.

Daoust ha boued-ar-groug a vo graet ac’hanon ma kredan kavout abeg er brezhoneg implijet ?

Ur bern fazioù zo el levr-mañ, em eus lennet gant ar santimant e oa muioc’h-mui anezho dre ma z’aen war-raok (n’eo ket objektivel tamm ebet, marteze, met seul vui e lennen, seul nebeutoc’h e c’houzañven anezho). N’eo ket eus disteradoù rannyezhel e komzan aman met eus fazioù « gwir », stag ouzh an doare da implij ar renadenn-anv, ouzh ar fed ne lakaer liester ebet goude un niver, ha fazioù kemmadurioù, da skouer. N’eo ket unan bep an amzer kennebeut : fazioù sistematek, a lak al lenner da soñjal n’eus bet graet adlenn ebet d’an destenn a-raok e gas d’an ti-embann, kazi.

Troet eo bet al levr gant studierien war ar brezhoneg, ar pezh a oa ur soñj mat ha pedagogel. N’heller ket rebech outo live an destenn a zo bet embannet. Met c’hwitet eo bet war ur bazenn bennak, hini ar peurreizhañ, da lavaret eo hini ur reizhañ ha n’eo ket mui pedagogel met e servij an arvalien ; ar reizhañ micherel, a zle bezan suj ouzh santimant al lennerien pa lennont ar produ echu.

Embann seurt testenn er stad-man a ziskuilh ur bern traoù, a gav din, diwar-benn stad ar brezhoneg :

. N’eo ket bet embannet stumm brezhonek al levr-mañ evit bezan lennet gant brezhonegerien

. N’eo ket bet soñjet e vije lennet ganto

. Daoust ma vije sañset al labour bezan bet peurechuet gant tud a fiziañs e metoù ar yezh (Skolveur war ar brezhoneg, Ofis ar brezhoneg), n’eus ket d’an droidigezh kinniget al live a c’hellfer gortoz digant un destenn embannet, e n’eus forzh peseurt yezh, ha pa vije war var da vervel.

Se zo kement ha lavaret d’ar c’hallegerien : « Sellit pegen yac’h eo hor yezh ! » tra ma soñjer etre e chik hag e chouk : « Gwell a se ma lonkont ar silioù a bastomp dezho, evidomp-ni eo sklaer : marv eo ar brezhoneg ».

Poan ha doan em eus bet o stadañ kement-se. Goude ur prantad lenn, e karan chom da ribotat an titouroù pe an istor em eus lennet, ha n’eo ket en em soñjal war dazont ar yezh eo embannet al levr enni pe war fazioù yezh.

Keit ha m’eo bev ar brezhoneg ha keit ma z’eus tud gouest c’hoazh, kavomp arc’hant da baeañ a-zoare troourien ha reizherien a-vicher kentoc’h eget embann seurt traoù, lorc’hus, met goullo.

King Kong Théorie, Virgine Despentes, Frañs (2006)

Plijet e oan bet gant Apocalypse Bébé, ar romant kentañ em boa lennet gant ar skrivagnerez souezhus-mañ. Ne oan ket engortoz tamm ebet d’en em gavout gant ur skrid-esae o tifenn ar wregelouriezh p’em eus tapet krog el levr-mañ avat. Ha ken kilhet all on bet.

Mont a ra Virginie Despentes en tu all da reolennoù an dud a-feson. Skrivañ a ra gant gerioù pemdez, pe gant gerioù gros, gant gerioù skoüs atav. Peadra he deus bet d’en em soñjal war he sekselezh, evel ma kont tamm-ha-tamm : gwallaet eo bet ha hi plac’h yaouank pa oa o c’hoari biz-meud, ha diwezhatoc’h he deus bet tro da c’hounit bleud en ur werzhañ he c’horf, hep mont evit kement-se da c’hast a-vicher. An darvoudoù-se o deus graet o hent en he fenn ha kinnig a ra he savboent diwar-benn ar wregelezh hag ar wregelouriezh. Komz a ra ivez diwar-benn pornografiezh.

Graet he deus vad din al lennadenn-mañ peogwir en em gaven akord ganti war gement tra a ginnige, koulz lavaret, hag ivez dre m’he deus an destenn ur stil bourrabl, dichek, feukus, a blant startijenn en nen.

Echuiñ a ra he levr gant un asuradenn : ne vo gounezet ar stourm evit kevatalded ar reizhoù nemet p’en em ganno paotred ha merc’hed war un dro.

Ouzhpenn mignoned he deus gounezet ar skrivagnerez gant ar skrid-mañ, evel ma c’heller lenn er bajenn Wikipedia a gomz diwar e benn. Menegiñ a ra bommoù bet skrivet diwar e benn e meur a lec’h, lod meuleudius, lod all farsus (a gav din) :

« On aura saisi qu’il est inutile de chercher une cohérence intellectuelle à cet essai plein de gros mots. » Astrid de Larminat dans Le Figaro littéraire.

« Despentes s’est mise en situation de se faire haïr par les philosophes autant que par les psys, et par les dames patronnesses autant que par les chiennes de garde. Le bonheur, quoi… » Pierre Marcelle dans Libération.

« King Kong théorie n’est pas seulement un livre atterrant de bêtise, un monument d’incompétence, un espace où toute pensée se fige sur place, glacée jusqu’à l’ultime neurone par le degré zéro. De chaque ligne suinte en outre une haine féroce pour l’Autre. » Éric Naulleau dans Le Matricule des anges.

Din-me eo ul levr mat, skrivet gant unan ha ne ra forzh ober he zoull (pe get) e-touez an dud en em gav, liv ar wirionez hag ar prim warnañ dreist pep tra, perzhioù a lakaan dreist ar re all evit seurt skridoù. Emichañs ho po c’hoant da lenn anezhañ en ur lenn kritikoù ken disheñvel diwar e benn.

 

Composition française, Mona Ozouf (2009)

Engortoz ma oan ouzh ul levr eñvorennoù doare Fils de plouc on bet souezhet-bras gant al levr-mañ ha n’eo ket un dastumad eñvorennoù met ur skrid-esae. Ma komz Mona Ozouf, merc’h Yann Sohier, eus he bugaleaj, n’eo nemet evit diskouez an hent m’o deus kemeret he soñjoù politikel maget gant an teir mammenn ma oa : he ziegezh, stag ouzh ar stourm evit Breizh hag ar brezhoneg ; ar skol bublik, ma oa lakaet an holl war ar memes renk pe hervez o dellez, betek diverkañ diouzh pep skoliad kement santimant a hiniennelezh ; hag an iliz, rouantelezh an direizhded.

Sachet-desachet eus un tu d’egile e kresk Mona vihan gant ar c’hoant da gompren, hag e ro el levr-mañ he soñj war an doare ma vez enbarzhet (pe get) perzhioù hiniennel ha rannvroel an nen gant ar Republik. Kemer a ra harp ar skrivagnerez war he studioù war an Istor ha war he lennadennoù niverus evit dielfennañ an Dispac’h bras war graf an dibarderioù, ha lavarout a ra penaos e wel-hi an traoù, en ur gemer skouerioù niverus ha splann : afer ar skerboù war pennoù merc’hed er skolioù publik, da skouer.

Dedennus-tre eo an danvez daoust ma tennfe ouzh politikerezh dreist-holl : n’eo ket ul levr d’en em ziduiñ, a vez lennet d’an daoulamm-ruz evel ma karan ober. Gant hennezh eo ret kemer e amzer ha pouezañ mat ar frazennoù evit o diazezañ. Ul levr talvoudus eo hag a daol ur skleur dibar war ar c’hempouez soutil m’eo en em santout breton e Frañs en deiz a hiziv.

A-benn ar fin e kav din ez  eus heñvelderioù etre al levr-mañ ha Mémoires d’une jeune fille rangée gant Simone de Beauvoir, marteze. Petra a chom eus an desavadur roet d’ar vugale, penaos e teu an holl draoù kontrol lonket ganto mesk-ha-mesk d’ober ur rekipe a ro ur stêr d’o buhez, pell a-walc’h eus an disoc’h gortozet a-wezhioù…