Unan eus ar c’hoarioù-taol “nevez” muiañ-brudet abaoe un nebeut bloavezhioù a zo anvet Terraforming Mars. Evel un niver bras a c’hoarioù modern ez eo bet tennet an tem anezhañ diwar un oberenn lennegel… ha n’em boa ket lennet. 
Ret eo din anzav em boa lakaet va fri en ul levr bennak gant Kim Stanley Robinson un nebeut bloavezhioù ‘zo, soñj em eus eus se peogwir e kave din e oa ur plac’h anezhañ d’ar mare-se. Lonket em eus anv al levr bremañ met ar pezh a ouezan eo n’em boa ket gellet mont betek ar penn anezhañ, peogwir e kaven randonus an istor ha ne oan ket deuet a-benn d’en em lakaat e-barzh, ar pezh ne c’hoarvez din nemet ral-ral a wezh ! Hennezh a oa kouezhet a-ziouzh va daouarn ha n’em boa ket klasket pelloc’h.
Met ken dedennus eo ar c’hoari Terraforming Mars, ken entanus evit al lennerien sot gant ar skiant-faltazi, ken diellet -savet gant un doktor war ar biologiezh- m’em eus staget gant ar rummad tri levr eo bet tennet ar c’hoari dioutañ. Ha chomet on pell ganti peogwir ez eus un 800 pajennad bennak e pep levrenn ha n’int ket gwall aes da lenn, o vezañ ma vezer gant un oberenn “Hard-science-fiction” (Skiant-faltazi pizh ?) a harp kalz war ar skiant ha ma z’a war sujedoù n’on ket ur mailh war o zivoud. Biologiezh evel-just met ivez ekonomiezh, politikerezh ha kement ‘zo.
El levrenn gentañ, Mars la Rouge e erru war ar blanedenn Meurzh ur strollad 100 den kaset gant an Douar da brientiñ douarfurmiñ ar blanedenn, a-benn ma c’hello tud eus an Douar dont da vevañ warni. Ne ouezer ket c’hoazh da belec’h e vezor kaset gant an istor. En em lakaat a ra an traoù en o flas tamm-ha-tamm war meur a live -teknikel, politikel, relijiel, hiniennel… Ar pep dedennusañ el levrenn gentañ-mañ eo gweladenniñ ar blanedenn ruz. Ec’honder, ramzelder zo e pep lec’h. Dont a reer da gaout un anaoudegezh don eus douaroniezh ar blanedenn. Cheñch a raio kalz.
En eil levrenn, Mars la Verte, n’eo ket mui un istor aozañ ha douarfurmiñ Meurzh nemetken a vez kontet d’al lennerien. Afer a zo bremañ da aozañ ur bed nevez da vat. Ret eo da gizidigezhioù politikel disheñvel tud kentañ Meurzh labourat asambles evit gellout difenn he interestoù a-dal d’an Douar. Ha posubl eo stummañ ur gevredigezh nevez hep kouezhañ e plegoù kozh mab-den, o vezañ m’emañ mab-den e-unan ouzh ar stur ? Ur sell hollek war ar politikerezh en ur bed en e vugaleaj. Brav eo, peogwir e weler ar gevredigezh o sevel, an eskemmoù danvezel o kemer stummoù nevez, ar c’hempouez etre paotred ha merc’hed o cheñch ha kement ‘zo. Ur c’hanedigezh ez eo pinvidik ha dedennus sellet outi.
An trede levrenn Mars la Bleue a ziskouez ar re a chom eus ar c’hant trevadennad kentañ. Abaoe pell e vez heuliet un tret ganto evit chom hep koshaat. Ne ra ket anezho tud ne c’hellint ket mervel gant ar gozhni met padout a ra an dud a heul an tret-se -holl dud Meurzh, e gwirionez- meur a gant vloavezh. Dre o selloù a dud a oa amañ abaoe ar penn kentañ e weler Meurzh peurliesañ. Dre selloù bugale ganet war Veurzh ivez. Kavet em eus pinvidikoc’h ha dedennusoc’h istor an hiniennoù el levrenn-mañ eget na oa er re all. Gwelet a reer anezho, ar c’hant kentañ, o toñvaat o c’horfoù disec’het, o klask asantiñ da soñj ar marv. Tresoù ar blanedenn Veurzh a zo heñveloc’h-heñvelañ ouzh re an Douar : gellet e vez bevañ warni hep dilhad ispisial ken ha kavet o deus plas morioù divent warni. War an hent mat emañ evit padout pell. Lañset eo ar bed nevez.
Re fonnus eo an drilogiezh-mañ evit bezañ diverraet. Kavet em eus hir va amzer a-wezhioù pa veze re bizh an temoù a veze pledet ganto. Ha dreist-holl, daoust ma vije awenet-kenañ ar skrivagner a vare da vare, em eus ar santimant ez eo ken pinvidik ar bed krouet gantañ m’en em goller e-barzh. Bremañ ma anavezan ar fin, ma komprenan da belec’h en doa c’hoant da gas al lennerien, e kav din e vije mat din ober un eil lennadenn evit studiañ e zoare da lakaat an traoù e plas, da lakaat liammoù kemplezh da c’henel etre an dud ha kement ‘zo. Met n’on ket sur em bo kalon a-walc’h d’en ober peogwir ez eo hir-tre, memestra.
Redek a ra istor an drilogiezh-mañ war meur a gantved ha, dre-se, ijinañ ar pezh a c’hellfe bezañ trevadenniñ planedennoù all, gant an efedoù a vije war ar blanedenn he-unan, war an Douar a zeu an drevadidi diouti, war peurrest ar bed. Dedennus-kenañ em eus kavet anezhi. En desped da se, ha daoust da hirder an oberenn, ne gav ket din e vije ur monumant lennegel. Mankout a ra un draig bihan bennak evit kas al lenner da vat e hudourezh ar bed krouet-se. Ne c’hoarvez nemet ral a wezh.
N’em eus ket keuz o vezañ lennet an tri levr-mañ : reiñ a reont ur ster kalz dedennusoc’h d’ar c’hoari Terraforming Mars, d’an nebeutañ.
Dastumad renet gant Ronan Le Coadic.
A ! Lenn... 