Poanioù-spered an tad Gwazdoue, Youenn Olier (1963)

Evit an eil gwezh e lennen al levr-mañ, goude bezañ laosket 14 bloaz bennak da dremen. N’on ket bet dipitet. Da gentañ, peogwir e kav din ez eus kement a zanvez e levrioù Youenn Olier ma n’heller ket ober tro e levrioù dindan ur sell nemetañ. Da eil, peogwir on bet plijetoc’h an eil gwezh eget an hini kentañ, kavout a ra din zoken eo al levr a blij din ar muiañ e-touez re ar skrivagner -ne lavaran ket eo an hini gwellañ tamm ebet, met an temoù a bled ganto ennañ a blij din, an endro difouge ivez, an enep-haroz m’eo an tad Gwazdoue-.

Ar rebech pennañ a c’heller ober d’al levr-mañ eo an digempouez m’eo a lodenn da lodenn. Kregiñ a ra eus ar gwellañ, gant un ton sirius ha don, met seul vui ez eer war-raok seul vui ez a an traoù da furlukinat, betek koll kazimant pep gwirheñvelded : en em gavout a ra ar paour-kaezh haroz o laerezh arc’hant digant ar beorien pe o kemer perzh en ur genstrivadeg prederouriezh en ur sirk ma vez sellet outañ gant miliadoù a dud ouzh an tele… Ar gudenn, gant Youenn Olier, eo n’eo ket gwall soutil e fent siwazh ha pout eo kement taol-arnod da lakaat al lennerien da c’hoarzhin.

Ma vez lakaet an dra-se a-gostez ez eus kalz traoù dedennus el levr, ha gwezh ebet ne vez kollet e neudenn gant ar skrivagner daoust da emdroadur an ton : kontañ a ra ar pezh en deus prometet en titl, da lavaret eo ur barrad disfiz a-berzh un den a Zoue e-keñver ar feiz, ar goulennoù don a sav outañ e-unan diwar-benn an hent en doa kemeret, e blas e-keñver e genlabourerien hag an dud a-us dezhañ, e drubuilhoù micherel, ha traoù skañvoc’h marteze met lod eus ar vuhez ivez : plediñ gant e loened, ober van da vezañ klañv, klask arc’hant, klask gwalc’hiñ e c’hoantoù hep bezañ gwelet gant an dud… Kelenner war ar brederouriezh ma z’eo e kaver ur bern daveoù da brederourien ha da oberennoù prederouriezh.

Dedennus eo al levr penn-da-benn en desped d’e wanderioù. Boued-spered zo e-barzh, ha plijadur da gaout gant ar yezh : anat eo eo bet labouret kalz, pe e plijfe d’an dud pe ne blijfe ket. Din-me e plij stil Youenn Olier hag al levr-mañ n’eo ket gwall ziaes da lenn.

Poanioù-spered an tad Gwazdoue, Youenn Olier (1963)

N’eo ket bet adembannet romant kentañ Youenn Olier ha diaes eo kavout anezhañ el levraouegoù zoken. Ur skouerenn anezhañ a c’heller lenn e levraoueg Kêr Roazhon, n’heller ket e amprestiñ avat.

Kontet eo en trede gour. 5 kevrenn zo er romant. En div gentañ e reer anaoudegezh gant an haroz, kelenner war ar brederouriezh en ur skolaj relijiel. N’en em glev ket gant prefed ar skolaj, an tad Bleiz. Heuliañ a reer e dourmantoù denel ha speredel. Goude marv ur skoliad difeiz e krog Gwazdoue da goll e feiz ivez.
Cheñchamant ton : e holl soñjoù a lak en ur c’hwil-tan, a fellje dezhañ prenañ daoust ma n’en deus ket a-walc’h a arc’hant. En em lakaat a ra da livañ gevier ha da laerezh evit kas e soñj da benn vat. Gwashoc’h-gwashañ e teu da vezañ an darempredoù etre eñ hag an tad Bleiz, betek ma ya d’e lazhañ : neuze e adkav hent ar feiz… Ur c’hlozadur-bimpoellenn a gloz an oberenn.
Ur stumm klasel en deus ar romant, met digempouez bras eo : diaes eo krediñ e vije anv eus ar memes den en eil hanterenn hag en eben ! N’eo ket displijus da lenn, peadra zo d’en em soñjal, met n’ouzer ket re da belec’h en deus c’hoant ar skrivagner da gas ac’hanomp. Just da heul e faltazi moarvat, un tammig evel Erwan Evenou e Pardon Sant Fiag… Youenn Olier a lavare e-unan diwar-benn an oberenn-mañ e oa “dizunvan” ha ne ouie ket hag-eñ e oa da leñvañ pe da c’hoarzhin rak poanioù-spered e haroz, met n’eus ket fellet dezhañ labourat muioc’h warni.
Spi m’eus e vo adembannet un deiz bennak peogwir eo mat da deurel sklêrijenn war e romantoù all, enskrivet en un heuliad hir anezho.

An tri Aotrou, Tad Medar (1981)

Lakaat a ran al levr-mañ da glasel n’hall ket bout dic’hizet.
Taolenniñ a ra an Tad Medar ar vuhez en deus anavezet en e yaouankiz e bro-leon, dindan pennadoù berr o renkañ an traoù dre demoù. Skritur lemm, daoulagad ken lemm all, un den lemm a spered e oa ivez pa ya e daolennoù un tammig pelloc’h eget an dezrevelliñ eeun : trifennek eo ar gevredigezh a ginnig deomp, renet war un dro gant an Aotrou Doue, an Aotrou person hag an Aotrou maner, asambles pe o sachañ pep hini diouzh e du hervez…
Ar brezhoneg a ra gantañ en e levr a blij din kalz. Eeun kenañ eo, aes da lenn, met blazet mat ha leun a skeudennoù. Ur bern traoù zo da dennañ dioutañ evit o adimplijout war-lerc’h.
Me gav din e tlefe bezañ kinniget aliesoc’h al levr-mañ d’an dud a zesk brezhoneg : simpl, yac’h hag o tepegnañ mat sevenadurezh Breizh gwezhall. Met mat eo evit n’eus forzh piv n’e anavez ket c’hoazh, ha mat ivez da adlenn diouzh ho c’hoant !